Aftellen tot de financiële crash

Ten tijde van crisis en oorlogen lopen de schulden op. In het verleden was Amerika een wereldmacht en kon het land zich na een crisis herstellen. Deze keer is de Midden-Oostenpolitiek van Bush en Obama mislukt en het lijkt dat de schulden een voorbode zijn van de val van Amerika.

Het lijkt erop dat we herstellen van de financiële crisis die in 2008 uitbrak. Het Centraal Planbureau voorspelt dat de Nederlandse economie in 2016 met 2,4% zal groeien. Er komt ruimte voor 5 miljard aan lastenverlichting en ondanks een lagere gasproductie zal het herstel aanhouden. Het klinkt allemaal bijna te mooi om waar te zijn.

De werkelijkheid is dat we nog steeds midden in een schuldencrisis zitten. Het IMF waarschuwde in 2014 voor een nieuwe systeemcrisis. De overheden hebben noodverbanden aangelegd in het bancaire systeem maar inmiddels lenen ‘schaduwbanken’ in de Verenigde Staten en China onder de radar enorme hoeveelheden geld uit, hetgeen het financiële systeem destabiliseert. De schuldenberg groeit nog steeds.

Deze crisis begon in 2000 met de dot-com bubble en toen besloten de Amerikanen om de rente te verlagen en de kredietkraan open te draaien en dat leidde tot de bankencrisis in 2008. Deze crisis werd ‘opgelost’ door de nationale overheden die alle schulden op zich namen. Het gevolg is dat de overheden tot hun nek in de schulden zitten. Wanneer deze laatste zeepbel knapt weet niemand maar de grote crash lijkt nabij.

De lage olieprijs vertelt ons dat de wereldeconomie tot stilstand is gekomen. Zelfs in China - het land dat de wereld na de bankencrisis uit het moeras trok - hapert de economie. Het land staat vol met spooksteden met onverkoopbare huizen. Het probleem is dat niemand weet hoe erg het is omdat de Chinezen knoeien met hun cijfers om zo hun bevolking tevreden te houden. Sommige kenners vermoeden zelfs dat de Chinese economie inmiddels krimpt.

Volgens de voorspellingen van het CPB zal de Nederlandse economie hier niet zo veel van merken. Dat doet mij denken aan september 2008 toen Lehman Brothers was omgevallen. De reactie van de Nederlandse politici en economen was dat Nederland er sterk voor stond, dat de Nederlandse economie tegen een stootje kon en dat we ons geen zorgen hoefden te maken. Kort daarop moest de Nederlandse overheid de ABN-AMRO Bank nationaliseren en brak de kredietcrisis in alle hevigheid los.

Alle onafhankelijke economen zijn het eens dat de schulden onhoudbaar zijn. Sommige economen zeggen (of hopen) dat de zeepbel langzaam zal leeglopen maar de ervaring is dat economische zeepbellen altijd uit elkaar spatten. Op de tijd rond de crash heeft niemand controle over het wereldwijde economische systeem omdat iedereen dan probeert zijn eigen hachje te redden.

Het is in wezen een bekend patroon dat bekend staat als de Kondratieffcyclus. Deze economische cyclus van 50-60 jaar bestaat uit vier seizoenen. In de herfst van de Kondratieffcyclus zien we altijd een grote economische groei. Het is de tijd van de oogst. Deze fase gaat gepaard met een hoge inflatie, lage rente, optimisme, grote groei en dat leidt tot overproductie en een overspannen race naar de top waarbij steeds meer geld zonder dekking een weg zoekt naar rendement - onroerend goed, aandelen - waardoor er zeepbellen ontstaan. Veel economen zijn vaak blind voor de voortekenen van de omslag en ze spreken dan over een ‘nieuwe tijd’ waarvan ze geloven dat de economie eeuwig kan blijven groeien zonder crises. Dit blind vertrouwen zagen we in de twee afgelopen herfstperiodes: in de jaren twintig sprak men van een New Era en in de jaren negentig van The New Economy. In beide periodes ontstond er een soort hysterie met een mengeling van hebzucht en angst waarin iedereen werd meegetrokken. Je bent dan gek als je niet meedoet en critici worden weggezet als zwartkijkers.

We weten hoe de winter van de vorige cyclus verliep. De beurskrach van 1929 leidde in Duitsland tot massawerkloosheid waardoor het Duitse volk nietsvermoedend in de fuik liep van Adolf Hitler. Zoiets staat ons waarschijnlijk weer te wachten. Deze winterperiode - welke in 2000 begon - sleept zich maar voort omdat het probleem steeds vooruit wordt geschoven wat de kwaal alleen maar verergert. De grote klap moet nog komen. Het gevolg laat zich raden: grote werkeloosheid, bezuinigen, dalende huizenprijzen, dalende lonen, uitkeringen en pensioenen. De bevolking zal het vertrouwen in haar leiders verliezen en hiervan zullen de extreme linkse en rechtse stromingen gaan profiteren. Een zondebok is makkelijk aan te wijzen. Waarschijnlijk zullen de euro en de Europese Unie (in haar huidige vorm) de depressie niet overleven. Pas nadat de hele gifbeker is leeggedronken kan er een lente beginnen.

Wat zijn de voortekenen van de crash?

• Vele landen waaronder de Verenigde Staten, Japan, Italië en Frankrijk zitten tegen hun schuldenplafond. Het relatief kleine schuldenprobleem van Griekenland kan niet worden opgelost.
• De rente op staatsobligaties is praktisch nul. Wanneer de rente wordt verhoogt, vreest men dat beleggers hun staatsobligaties gaan dumpen wat een faillissement van een land kan betekenen. Griekenland is in wezen al failliet.
• De economische trekkracht van de opkomende landen (o.a. Brazilië, India, Rusland) is uitgespeeld en ook China is tot stilstand gekomen.
• De prijs van grondstoffen en olie is erg laag hetgeen betekent dat de wereldeconomie stagneert.
• Met de lage olieprijs is deflatie onvermijdelijk en dat is rampzalig voor de schuldenlast. Amerika en Europa hebben de geldpersen aangezet om de inflatie aan te wakkeren (en om zo de schulden te verkleinen). Het meeste geld verdween echter in aandelen en kwam niet in de reële economie terecht. De instrumenten om deflatie te voorkomen raken uitgeput. Het uitstrooien van geld kan gevaarlijk zijn omdat een hyperinflatie op de loer ligt. De financiële markten zijn ondoorzichtig geworden door bedrog. Zowel de Amerikanen als de Chinezen knoeien met de cijfers waardoor beleggers niet goed de risico’s kunnen inschatten. Heel veel handel wordt volautomatisch door computers uitgevoerd en het is de vraag of men dit nog onder controle heeft.
• De banken hebben te weinig buffers en in de bedrijfscultuur is het business as usual.
• Er is in Nederland geen financiële ruimte om de politieagent een fatsoenlijk salaris te bieden.
• Decadentie viert hoogtij. Mensen verrijken zich schaamteloos. We dansen op de vulkaan.
• Grote bedrijven, beroemde personen en popbands ontlopen de belasting met (legale) belastingconstructies.
• De barsten worden steeds meer zichtbaar. Bijvoorbeeld de corruptie bij de FIFA.
• Hoogmoed in de Verenigde Arabische Emiraten: in Dubai werd in 2010 een 828 meter hoog gebouw geopend.
• De Nederlandse bevolking lijkt murw en apathisch maar een stuwmeer aan boosheid over de banken en ‘Brussel’ is bijna vol.
• De westerse wereld is verlamd. Europa is verdeeld en bang. De Amerikanen bedriegen de wereld. Poetin annexeert ongestraft De Krim. De oorlog in Syrië en Irak sleept zich maar voort. De terreur van de zwakke Islamitische Staat wordt geen halt toe geroepen. De Midden-Oostenpolitiek van Bush en Obama is mislukt. Het akkoord met de ‘vijand’ Iran lijkt een noodgreep om controle te kunnen houden.
• Amerika en Europa kraken door de massale vluchtelingenstromen.
• Kan de eerste zwarte president van Amerika zonder kleerscheuren uit deze crisis komen? Kan hij alle schuld afschuiven op zijn voorganger of opvolger en zal hij het geluk hebben dat de grote klap na zijn presidentschap (na 2016) zal komen? Het klinkt te mooi om waar te zijn. Deze tijd kent alleen verliezers. Tijdens Obama’s presidentschap zal de ramp zich nog voltrekken en Obama moet de verantwoordelijkheid van het falen dragen. Hollywood wist het al: in apocalyptische rampenfilms heeft Amerika een zwarte president.