Wat is precessie?

De vorm van de Aarde is afgeplat als gevolg van haar rotatie om haar as. Bij de evenaar is de straal 21,5 kilometer groter dan tussen de polen. De aantrekkingskracht van de Zon en Maan op deze uitstulping veroorzaakt een rotatie van de draai-as: de aardas draait rond ten opzichte van het baanvlak Aarde-Zon (ecliptica). Dit verschijnsel heet de precessie en is vergelijkbaar met het wiebelen van een tol, welke ook een precessie heeft. De tijdsduur van één precessieomwenteling (periode) wordt het kosmisch grootjaar genoemd of Platonisch jaar, naar de Griekse filosoof Plato.

Links: De precessiekalender vanuit het aardoppervlak gezien. Rechts: de precessiekalender vanuit de ruimte.

De precessie vastgelegd in een kalender

De precessiebeweging leggen astrologen vast in een precessiekalender. Dit is te beschouwen als een uurwerk waarmee de culturele tijdperken worden bepaald. De motor van het uurwerk is de precessie, de wijzer is het lentepunt (het moment wanneer de Zon rond 21 maart precies boven de evenaar staat) en de hemelse wijzerplaat van dit uurwerk is de dierenriem welke met de twaalf sterrenbeelden als een band om de Aarde ligt. De sterrenbeelden zijn niet netjes verdeeld over twaalf gelijke segmenten van 30 graden, maar in de precessiekalender bestaat de wijzerplaat wel uit twaalf gelijke segmenten.

Het sterrenbeeld dat op het lentepunt aan de horizon opkomt bepaalt het tijdperk. Vanaf het begin van de jaartelling wijst het lentepunt naar het sterrenbeeld Vissen wat zich manifesteert in het christendom. Door de precessie verschuift het lentepunt en in 2140 n.C. wijst het naar Waterman en zal het Watermantijdperk beginnen.

Door de tegengestelde beweging van de precessie schuift het lentepunt (wijzer) achterwaarts (rechtsom) door de dierenriem (wijzerplaat) en lopen de opeenvolgende culturele tijdperken (en hoofdbeschavingen) achterwaarts door de dierenriemtekens.

Bepaling tijdsduur tijdperken

De periode van de precessie varieert. Plato ging uit van 25.920 jaar, maar deze tijdsduur van het kosmisch jaar klopt niet precies. Momenteel is een (gemeten) periode 25.772 jaar, maar door het dynamische spel van de aantrekkingskracht van de Zon, Maan en planeten varieert de periode. De astronoom J. Laskar kwam in 1993 na berekeningen tot de volgende uitkomsten. De (instantane) periode van de precessie van de equinoxen is gemiddeld ongeveer 25.678 Juliaanse jaren maar wisselt de komende 500.000 jaar tussen ongeveer 24.820 en 26.550 jaar (als de onbekende invloed van de ijstijden niet wordt meegerekend). Bron: J. Laskar et al., 1993: Astronomy and Astrophysics, volume 270, p. 522. De afgelopen tweeduizend jaar is het gemiddelde 25.859 jaar.

Voor de jaartallen van de recente tijdperken zijn de hier onderstaande exactere gegevens gebruikt. Tussen de jaren 2000 v.Chr. en 3000 daalt de snelheid van de periode van de precessie ongeveer 102 jaar per 1000 jaar. In het jaar 1 (het jaar 0 bestaat niet) was de periode 25.946 jaar en rond het jaar 1000 was de periode ongeveer 25.846 jaar. Deze lineaire benadering bevat een foutmarge van maximaal 6 jaar in vergelijking met de volledige methode, voor jaren tussen 2000 v.Chr. en 3000.