De twaalf fases van het lineaire leven

De twaalf fases van een mensenleven. De leeftijden zijn aangepast aan de huidige Nederlandse levensverwachting.

Drie fases

De twaalf levensfases kunnen worden samengevoegd in drie fases: de jeugd, volwassenheid en ouderdom. Astrologen noemen deze fases de opbouw-, instandhoudings- en verbreidingsfase. In de opbouwfase word je geboren, ontdek je de wereld, groei je op en vind je je plekje. In deze fase zuig je de omgeving in je op. Als de opbouw is voltooid word je volwassen in de instandhoudingsfase. Sterk en stabiel sta je dan midden in de wereld. In de instandhoudingsfase vindt er een uitwisseling plaats met de omgeving. Je geeft aan de wereld en je neemt van de wereld. Hierdoor stabiliseer je jezelf. Het is de tijd van het gezin en de kinderen opvoeden. In de verbreidingsfase komt naast de gebreken van het ouder worden ook het doel van het leven naar de voorgrond. Je gaat je levenservaringen inpassen in de omgeving.

De twaalf fases

Ram 0-2: zuigeling

Wanneer een baby wordt geboren, begint een fascinerende reis in de Ramfase. De geboorte zelf is een intense ervaring: de baby verlaat de veilige, vertrouwde wereld van de baarmoeder en komt terecht in een overweldigende nieuwe omgeving. Bij de geboorte wordt het lichaam in de hoogste staat van paraatheid gebracht, met een adrenalineniveau die door het lichaam stroomt zoals nooit meer later in het leven.

In deze vroege dagen moet de pasgeborene vechten voor zijn bestaan. In het verleden was de kindersterfte hoog, en zelfs nu is overleven in sommige delen van de wereld een uitdaging. Een baby huilt om aandacht te trekken wanneer het pijn heeft, hongerig is of zich bang voelt. Dit huilen is cruciaal; het is de manier waarop een baby zijn plekje in de wereld opeist en overleeft.

Al snel begint de ontwikkeling van zelfbewustzijn. De eerste jaren zijn gevuld met een sterke drang naar onafhankelijkheid. Peuters worden eigenwijs en tonen driftbuien als ze hun zin niet krijgen. Ze willen alles zelf doen en gebruiken al snel woorden als "ik" en "mij". Dit is een tijd van grote ontdekkingen, waarin het kind leert dat het een eigen persoon is met een eigen wil.

Gedurende deze fase is de band met de ouders van levensbelang. Baby’s ontwikkelen een diep vertrouwen in hun verzorgers door consistente, liefdevolle zorg. Dit vertrouwen vormt de basis voor hun vermogen om later relaties aan te gaan en om zichzelf en de buitenwereld te vertrouwen. Baby’s zoeken altijd de nabijheid van hun ouders, vooral in tijden van stress, en dit gevoel van veiligheid is cruciaal voor hun ontwikkeling.

Naast emotionele groei, vindt er ook een indrukwekkende fysieke en cognitieve ontwikkeling plaats. De hersenen van de baby groeien snel en vormen talloze nieuwe verbindingen. Positieve ervaringen en voldoende stimulatie helpen deze verbindingen versterken, terwijl negatieve ervaringen of verwaarlozing juist schadelijk kunnen zijn.

Baby’s leren de wereld kennen door te bewegen en te spelen. Eerst leren ze hun hoofd rechtop te houden, dan te rollen, zitten, kruipen en uiteindelijk lopen. Hun gezichtsvermogen en gehoor ontwikkelen zich snel, en ze beginnen al vroeg gezichten te herkennen en geluiden te onderscheiden. Ze hebben een natuurlijke voorkeur voor de stem van hun moeder en geluiden die ze al in de baarmoeder hebben gehoord.

De opvoeding speelt een cruciale rol in deze fase. Kinderen hebben volwassenen nodig die hen begeleiden, met hen praten, spelen en hen liefdevol ondersteunen. Een sensitieve en betrokken opvoeding leidt tot kinderen die gezonder zijn, beter presteren op school, gelukkiger zijn en betere relaties kunnen aangaan.

Aan het einde van de Ramfase hebben kinderen een zelfbewustzijn ontwikkeld en zijn ze klaar om de volgende fase van hun leven in te gaan, gewapend met de kennis en het vertrouwen dat ze in deze cruciale eerste jaren hebben opgedaan.

Stier 2-8: kind

Tijdens de Stierfase beleven veel mensen hun zorgeloze kindertijd. In deze periode geniet het kind van het mooie leven en lijkt de tijd eindeloos te duren. Waar de Ramfase vooral automatisch verliep, begint het kind in de Stierfase zelf de wereld actief te ontdekken. Deze fase legt samen met de Ramfase het fundament voor het leven, waarbij Stier de energie van Ram vormgeeft.

Hoewel kinderen in de Stierfase nog afhankelijk zijn van hun ouders, leren ze ook steeds meer op eigen benen te staan. Ze leren te praten, zelfstandig te eten en drinken, en leren hun ontlasting te controleren. Fysiek worden ze sterker en hun weerstand tegen ziektes neemt toe. Aan het einde van deze fase zijn ze klaar om zelfstandig naar de basisschool te gaan, zelfredzaam en met recht op privacy.

Autonomie is het doel van de Stierfase, maar voor mensen, vooral kinderen, blijft deze autonomie altijd beperkt. Ze zijn afhankelijk van hun groep voor hun basisbehoeften zoals eten en veiligheid, en hebben de groep ook nodig voor binding en erkenning. Kinderen in de Stierfase zijn echter opvallend gehoorzaam in vergelijking met de opstandige pubers van de Tweelingenfase of de vechtende baby's van de Ramfase. Ze accepteren de hiërarchie en zien het als normaal dat hun ouders de baas zijn. Duidelijkheid en consequentheid van hun ouders bieden hen veiligheid en duidelijkheid.

De Stierfase begint met de vorming van de eerste herinneringen en eindigt wanneer kinderen de groepsdynamiek van de puberteit ingaan. Het is een unieke fase waarin ze niet meer hulpeloos zijn als een baby, maar ook nog niet bezig zijn met hun positie binnen de groep. In deze periode ontwikkelen ze hun persoonlijkheid, lichaam, cognitie en zelfbeeld; vier persoonlijke bezittingen die ze hun hele leven meedragen.

Het vurige bezit omvat het karakter, de wilskracht en de talenten. Hoewel het karakter in aanleg aanwezig is, krijgt het zijn vaste vorm door sociale interacties. Kinderen leren omgaan met anderen, hun gedrag aan te passen en zelfdiscipline te ontwikkelen. Ouders spelen hierbij een belangrijke rol door een balans te vinden tussen autonomie en autoriteit.

Zelfdiscipline en het lichaam vormen de aardse bezittingen. In de Stierfase leren kinderen hun lichaam te gebruiken en te controleren. Spel en beweging zijn cruciaal voor hun lichamelijke ontwikkeling, evenals gezonde voeding en voldoende rust. Ook de vorming van het immuunsysteem en de regulering van het lichaamsgewicht vinden plaats in deze periode.

Cognitie, het luchtbezit, betreft het mentale vermogen om kennis op te slaan, te verwerken en toe te passen. In de Stierfase ontwikkelen kinderen basale cognitieve vaardigheden zoals taal en geheugen. Dit is ook de periode waarin ze hun eerste herinneringen vormen en een besef van tijd krijgen. Het geweten, het besef van goed en kwaad, begint zich te vormen en wordt steeds verder ontwikkeld.

Het waterbezit omvat het zelfbeeld. Kinderen leren hun eigen identiteit kennen en ontwikkelen emotionele en sociale intelligentie. Ze leren omgaan met hun eigen gevoelens en die van anderen, ontwikkelen een positief zelfbeeld en zelfvertrouwen. Ernstige emotionele verwaarlozing, mishandeling of andere trauma’s kunnen het zelfbeeld echter ernstig beschadigen.

Na de Stierfase, rond het tiende jaar, is het fundament voor het leven gelegd. Problemen die ontstaan in deze vroege jaren, zoals overgewicht, leer- en taalachterstanden, of emotionele trauma's, kunnen later moeilijk of niet meer worden hersteld. In sommige culturen markeert het einde van de Stierfase een overgang naar volwassenheid. Hierna begint de Tweelingenfase, waarin kinderen de wereld van volwassenen gaan ontdekken.

Tweelingen 8-16: puber

Bij de overgang van de kindertijd naar de puberteit versnelt het tempo aanzienlijk. In de Tweelingenfase, die begint rond acht jaar, ontwikkelen kinderen belangrijke aspecten van hun identiteit, zoals politieke voorkeuren, muzieksmaak en levensstijl, door imitatie en spiegeling van volwassenen. Pubers beginnen op deze leeftijd volwassen gedrag na te bootsen, zoals koffie en alcohol drinken en naar volwassen films kijken. Ze ervaren een verschuiving van het simpele wereldbeeld van de Stierfase naar een complexere realiteit, waarbij ze leren dat bijvoorbeeld criminelen ook mensen zijn en de koning niet echt regeert.

De puberteit is een turbulente fase waarin kinderen fysieke, seksuele, cognitieve en sociale veranderingen ondergaan. Jongens en meisjes beginnen zich lichamelijk te onderscheiden; meisjes starten eerder met hun groeispurt, terwijl jongens later en vaak langduriger doorgroeien. Deze veranderingen brengen soms asymmetrieën met zich mee, zoals bij ongelijke borstgroei.

Karakterverschillen tussen de geslachten worden duidelijker: jongens zijn fysiek actief en impulsief, terwijl meisjes rustiger en meer gefocust zijn op relaties. Jongens leren door te experimenteren en nemen graag risico’s, terwijl meisjes zich beter kunnen concentreren en gevoeliger zijn voor argumenten.

In de Tweelingenfase splitst het onderwijs zich; kinderen gaan naar verschillende typen scholen afhankelijk van hun interesses en capaciteiten. Sociale dynamiek speelt een grote rol: jongens zoeken hiërarchieën, terwijl meisjes eerder geneigd zijn om in platte structuren samen te werken. Meisjes voeren psychologische oorlogen om hun positie in de groep te verbeteren, terwijl jongens hiërarchische rangorde belangrijk vinden en conflicten vaak fysiek oplossen.

Het puberbrein ondergaat ingrijpende veranderingen waarbij de hersengebieden voor emotionele verwerking eerder ontwikkelen dan die voor planning en gedragscontrole. Hierdoor hebben pubers vaak moeite met het inschatten van risico's en wisselen hun emoties sterk. Ze hechten veel waarde aan hun sociale kring en populariteit, waarbij populaire kinderen vaak zelfverzekerd en dominant zijn. Populaire kinderen kunnen echter ook kwetsbaar zijn door de constante druk om hun status te behouden.

De puberteit is een tijd van experimenteren en grenzen verkennen, waarbij jongeren leren functioneren binnen groepsdynamiek. Populariteit wordt soms bereikt door negatief gedrag zoals pesten of risicovol gedrag. De sociale positie wordt voortdurend bevochten, wat zowel jongens als meisjes op verschillende manieren doen.

Hoewel pubers volwassen willen lijken, zijn hun hersenen nog in ontwikkeling, wat leidt tot onverantwoordelijk gedrag. Ze verzetten zich tegen ouderlijk gezag en onderhandelen over regels. Bevestiging van een mentor of ouder is essentieel voor hun zelfvertrouwen.

In deze fase zijn vriendschappen cruciaal en pubers spiegelen zich aan hun leeftijdsgenoten. Ze zijn gevoelig voor groepsdruk en populariteit, wat hun gedrag en keuzes sterk beïnvloedt. De puberteit legt een blijvende basis voor hun levensvisie en levensstijl, gevormd door de normen en waarden die ze in deze periode aannemen.

Kreeft 16-24: adolescent

Tijdens de adolescentie, ook wel de Kreeftfase genoemd, is het lichaam volgroeid, maar de jeugdperiode is nog niet voltooid. Jongeren werken in deze fase aan hun identiteit en bereiden zich voor op het stichten van een familie. Ze ontwikkelen diepere relaties en leren het vermogen tot intimiteit, wat hen in staat stelt op een persoonlijk niveau relaties aan te gaan als geliefde, vriend(in), en een lid te zijn van de maatschappij. Dit proces begint rond het twaalfde levensjaar en leidt tot intenser wordende liefdesbanden.

Jongvolwassenen die verplichtingen en offers aangaan, kunnen bevredigende relaties opbouwen. Met de ontdekking van liefde verliezen jongens hun puberale opstandigheid en leren ze hun vrouwelijke kanten te tonen. Jongeren worden modebewust en ontwikkelen vaak een opvallende stijl. Veel mensen binden zich aan een partner en beginnen een familie te stichten.

Tijdens deze fase leren jongeren hun gedrag en emoties beter te observeren en te beheersen. Introspectie helpt hen complexe situaties te overzien en strategieën te evalueren. De rijping van de prefrontale cortex ondersteunt deze ontwikkeling, wat leidt tot betere zelfbeheersing en het vermogen om beredeneerde keuzes te maken en deze te evalueren. Jongeren leren ook hun gedrag aan te passen aan sociale normen, en leren weerstand te bieden aan sociale druk als ze ergens niet achter staan.

De adolescentie is de periode waarin jongeren hun identiteit vormgeven. De identiteit wordt bepaald uit iemands afkomst, woonplaats, beroep, religie, leeftijd, burgerlijke staat, geslacht, seksuele voorkeur, huidskleur, subcultuur, etc. Vanuit de identiteit gaat iemand een sociale rol aannemen. Negatieve ervaringen of zelfopgelegde labels kunnen leiden tot een negatieve identiteit en psychische problemen.

Persoonlijkheid en identiteit zijn verschillend: persoonlijkheid is wat je als kind al bent, terwijl identiteit een vorm is die kan veranderen. Bijvoorbeeld, iemand kan homoseksueel zijn en zich identificeren als homoseksueel, wat het gedrag en zelfbeeld beïnvloedt. Een identiteit kan een nuttig instrument zijn om mensen te paaien, maar kan ook leiden tot een discrepantie tussen verwachting en ware aard.

Jongeren moeten zich onderscheiden van hun ouders om hun eigen identiteit te vormen. Dit kan moeilijk zijn wanneer ze het ouderlijk huis verlaten en alleen gaan wonen, wat leidt tot een zoektocht naar een nieuwe familie of thuisbasis. Veel jongeren vinden deze in studentenverenigingen of door te gaan samenwonen met een partner.

Ervaringen uit de kinderjaren, zowel positief als negatief, spelen een grote rol in de emotionele vorming tijdens de adolescentie. Trauma’s kunnen leiden tot verschillende copingmechanismen zoals onderdrukking, herbeleving, geldingsdrang, of acceptatie. Een gezonde verwerking van een trauma biedt de kans op zelfverwezenlijking.

In de Kreeftfase leren jongeren zich aan te passen aan de normen en waarden van de samenleving. Een succesvolle overgang naar volwassenheid vereist dat jongeren een geaccepteerde rol vinden binnen de samenleving, wat hen voorbereidt op de Leeuwfase waarin ze leren voor zichzelf op te komen en leiderschap te tonen. Deze fase is cruciaal voor de vorming van een stabiele en volwassen identiteit en legt de basis voor toekomstige relaties en sociale interacties.

Leeuw 24-30: huwelijk

Na het stichten van een familie breekt voor velen de gelukkigste tijd aan. Ze zijn volgroeid, sterk en zelfstandig, met alle angsten en identiteitsvragen achter zich. In de Leeuwfase, die voelt als een nieuwe geboorte, komen mensen in de bloei van hun leven. Het is een tijd van afronding van studies, het vinden van een partner en werk, trouwen en kinderen krijgen.

In de Leeuwfase, het tweede Vuurteken na Ram, voelen mensen zich onafhankelijk. Met de energie van Leeuw kunnen ze hun passies volgen en merken ze dat veel zaken natuurlijk verlopen. Ze stralen als sterren, waardoor veel deuren voor hen opengaan. Het is belangrijk om alleen mensen te kiezen die hen energie geven en niet te teren op hun energie.

Leeuw durft risico’s te nemen en vangt tegenslagen soepel op. Deze moedige houding maakt het mogelijk om grote aankopen te doen en verder te zoeken als een partner of baan niet bevredigend is. Het is een drukke maar enerverende tijd, waarin de energie en motivatie van Leeuw hen vol optimisme vooruitstuwen. Ze voelen de drive om dingen op hun manier te doen en keuzes te maken die overeenstemmen met hun overtuigingen, zelfs als dit betekent dat ze afwijken van de gebaande paden.

In de Leeuwfase behoren mensen voor het eerst volwaardig tot de groep van volwassenen. Ze ontwikkelen hun eigen stijl, ideeën en overtuigingen en bevinden zich op het fysieke hoogtepunt van hun leven. Deze fase is vaak de top van de prestaties voor acteurs, muzikanten, kunstenaars en topsporters. Doortastende ondernemers leggen hier de basis voor hun latere succes.

De kracht van Leeuw komt volledig tot bloei wanneer iemand zich innig verbinden met zijn tegenpool. Deze verbintenis, vaak gesymboliseerd door het huwelijk, betekent een versmelting met de wederhelft. Leeuw zet groots uit met 'de mooiste dag' van het leven en laat trots aan de wereld zien wie hij is. Het huwelijk en het verwekken van kinderen zijn de ultieme vormen van zelfexpressie. Een stabiele energiestroom binnen het huwelijk vormt de kern van volwassenheid en biedt een veilige haven voor samenwerking en wederzijdse steun.

Hoewel het huwelijk minder in de mode is geraakt, blijft het een strevenswaardig ideaal. Samenwerking binnen het huwelijk helpt bij het oplossen van problemen en het nemen van beslissingen, waardoor partners elkaar in balans houden en corrigeren. Dit biedt zekerheid en een gevoel van veiligheid.

Voor wie geen vaste partner vindt, zijn er alternatieven zoals een groter sociaal netwerk, werkverslaving of idealisering van een perfecte partner. In extreme gevallen kan dit leiden tot vervanging van een partner door huisdieren of fantasieën. Sommige mensen nemen zelfs een relatie met zichzelf, wat kan leiden tot egocentrisme en een gebrek aan empathie.

Op ongeveer dertigjarige leeftijd komt er een gevoel van tevredenheid over werk en gezin, wat veiligheid en zelfwaardering geeft. Wie rond deze leeftijd ontevreden is over zijn successen, kan gevoelens van onzekerheid, boosheid en verbittering ervaren, wat leidt tot een dertigersdip.

Maagd 30-36: gezin

In de Maagdfase van het leven verschuift de focus van persoonlijke ambities naar verantwoordelijkheid en dienstbaarheid. Mensen nemen hun maatschappelijke posities in en richten zich op werk en gezin. Het huishouden en de zorg voor jonge kinderen vereisen een nieuwe levensstijl, waarbij de nadruk ligt op rust, reinheid en regelmaat in plaats van het avontuurlijke en speelse leven van de Leeuwfase.

In deze fase moeten mensen zich gedragen als werkmieren, toegewijd en efficiënt. De financiële overvloed van de Leeuwfase maakt plaats voor zuinigheid en planning. Huishoudens worden georganiseerd als machines, waarbij elk onderdeel zijn functie vervult om alles soepel te laten verlopen. Deze overgang kan leiden tot spanningen in relaties, waarbij de taken van man en vrouw worden verdeeld om tijd te besparen.

Opvoeding wordt een centrale taak die tijd, discipline en geduld vergt. De ouderwetse opvoedkundige regels van rust, reinheid en regelmaat zijn essentieel voor de gezondheid en ontwikkeling van jonge kinderen. Deze regels geven structuur en houvast aan het drukke leven van ouders, die deze fase vaak als bevredigend en dankbaar beschouwen ondanks de uitdagingen.

De Maagdfase brengt ook zelfonderzoek met zich mee. Zaken die in de Leeuwfase in grote lijnen werden uitgezet, worden nu nader onderzocht en uitgewerkt. Mensen experimenteren met nieuwe plekken, mensen en interesses, en verdiepen hun kennis om beter te begrijpen hoe dingen werken in de maatschappij. Dit vergroot hun gevoel van grip, controle en zelfvertrouwen op het werk.

Voor sommigen kan de Maagdfase rauw op hun dak vallen, met een gevoel van overbodigheid of zinloosheid. Dit kan leiden tot een dertigersdip, waarin mensen zich afvragen of ze de juiste keuzes hebben gemaakt in werk en relaties. De Maagdfase nodigt uit tot zelfonderzoek en het bijstellen van verwachtingen en doelen. Mensen leren hun beperkingen kennen en moeten soms dromen laten varen.

Daarnaast onderzoekt Maagd de fundamenten van de persoonlijkheid, waarbij copingmechanismen uit de jeugd worden aangepast aan de nieuwe omstandigheden. Bewustwording van angsten en belemmeringen helpt mensen om hun leven weer op de rails te zetten.

Naast geestelijke revisie kijkt Maagd ook kritisch naar de lichamelijke gezondheid. Na het dertigste levensjaar worden de effecten van veroudering merkbaar en is het belangrijk om een gezond eet- en leefpatroon aan te nemen. Deze fase is het juiste moment om gezonder te gaan leven en zo de kans op ziektes te verkleinen.

De Maagdfase vormt een tijd van verantwoordelijkheid, dienstbaarheid en zelfverbetering, waarin mensen zich aanpassen aan nieuwe rollen en hun leven structureren om stabiliteit en efficiëntie te bereiken.

Weegschaal 36-44: oogst

In de levensfase van Weegschaal, die rond de veertig begint, ervaar je de vruchten van het harde werk en de zelfopoffering van de eerdere Maagd-periode. De puzzelstukjes van het leven vallen nu op hun plaats, wat leidt tot meer geestelijke balans en rust. De opvoeding van kinderen wordt eenvoudiger naarmate ze zelfstandiger worden, en op het werk ervaar je minder stress door je opgebouwde vertrouwen en ervaring. Financieel ontstaat er meer ruimte, wat tijd en geld vrijmaakt voor uitjes en vakanties.

Weegschaal markeert een periode van bloei en harmonie. Je sociale netwerk wordt opnieuw belangrijk en je herontdekt oude vriendschappen of maakt nieuwe. De relaties in je leven krijgen meer diepgang doordat je jezelf minder hoeft te bewijzen en je kwetsbaarder durft op te stellen. Dit geldt ook binnen je huwelijk, waar de partners beter op elkaar zijn ingespeeld en elkaars behoeftes meer in balans zijn.

In deze fase word je ook geconfronteerd met intellectuele en existentiële twijfels, wat een bron van groei kan zijn. Door open te staan voor nieuwe ideeën en het loslaten van oude overtuigingen die niet langer nuttig zijn, groei je als persoon. Je bent beter in staat om verschillende perspectieven te begrijpen en te waarderen, wat leidt tot meer harmonie in je leven en een verschuiving van je politieke of religieuze overtuigingen.

Weegschaal biedt ook een unieke kans om een bewuste keuze te maken voor de tweede helft van je leven. Dit kan leiden tot een nieuwe koers en een herwaardering van je prioriteiten. Terwijl je je voorbereidt op deze volgende fase, wordt het belangrijk om je balans te vinden tussen mannelijke en vrouwelijke energieën, zowel in jezelf als in je relaties.

Mannen en vrouwen kunnen in deze fase hun andere pool in zichzelf activeren, wat leidt tot een betere balans en dieper begrip in hun relaties. Mannen kunnen leren om meer open te zijn over hun gevoelens en diepere vriendschappen aan te gaan, terwijl vrouwen hun mannelijkheid kunnen omarmen om doelen te bereiken.

De Weegschaalfase wordt gekenmerkt door een hernieuwd gevoel van rust en harmonie. Dit is een tijd van reflectie en voorbereiding op de toekomst, waarin je de balans opmaakt van je leven en nieuwe keuzes maakt die de basis vormen voor een vervullende tweede helft van je leven.

Schorpioen 44-52: midlifecrisis

Op je veertigste geniet je misschien van de bloei van je leven, maar het besef dat je over de helft van je leven bent, kan een existentiële crisis veroorzaken. Rimpels, grijze haren, kaalheid en verlies van vruchtbaarheid herinneren je aan de eindigheid van het leven. Toch blijkt uit onderzoek dat minder dan tien procent van de mensen echt een midlifecrisis doormaakt. Voor de meesten gaat het leven zonder grote problemen door, mede dankzij de hoge levensverwachting van tegenwoordig. Waar mensen in de 19e eeuw op hun veertigste al sterk verouderd waren, kunnen we nu nog twintig gezonde jaren verwachten na ons vijftigste.

In het verleden waren gezinnen en kinderen vanzelfsprekend, waardoor er weinig ruimte was voor zelfreflectie. Tegenwoordig beginnen veel mensen al op jonge leeftijd aan een zoektocht naar zingeving, wat de klassieke midlifecrisis kan verzachten.

In de Schorpioenfase (44-52 jaar) worden veranderingen in het lichaam en leven meer zichtbaar. Vrouwen ervaren de overgang met symptomen als opvliegers en depressie, terwijl mannen te maken kunnen krijgen met penopauze, wat leidt tot verminderde viriliteit en andere klachten.

Deze fase brengt ook verlies: kinderen verlaten het huis, gezondheid neemt af, scheidingen komen vaker voor en ouders overlijden. Deze verliezen leiden tot bezinning en vragen als "Wat wil ik met mijn leven?" en "Wie ben ik nu?" In plaats van zich te onderwerpen aan somberheid of te vluchten in impulsieve acties, wordt het aanbevolen de confrontatie aan te gaan met deze gevoelens, ze te onderzoeken en een nieuw levensdoel te vinden.

Het rouwproces en de manier waarop men omgaat met verlies verschilt per persoon, maar uiteindelijk gaat het om het herdefiniëren van je identiteit en prioriteiten. De Schorpioenfase biedt een kans om oude functies en gewoonten te transformeren en een nieuwe, meer authentieke versie van jezelf te worden. Door deze transformatie kun je je richten op wat echt belangrijk voor je is, zowel in relaties als in je persoonlijke leven. Zo kun je met hernieuwde energie en een duidelijker doel de latere jaren van je leven ingaan.

Boogschutter 52-62: tweede jeugd

Het leven kan worden gezien als een cyclus van energie, die zich op verschillende manieren manifesteert in de verschillende levensfasen. Deze cyclus wordt symbolisch weergegeven door de dierenriemtekens, waarbij elk teken een specifieke fase en element vertegenwoordigt.

De energie begint bij Ram, waar de levensenergie ontwaakt en alles draait om het individu zelf. Vervolgens stabiliseert deze energie zich in de Leeuwfase door relaties en verantwoordelijkheden, zoals in het huwelijk en gezin. In de Boogschutterfase komt de energie voor de derde keer naar voren. Dit is een periode van expansie, waarin men met hernieuwde energie en wijsheid, verkregen door de eerdere levensfasen, de wereld wil verkennen en beïnvloeden. Mensen richten zich op hogere doelen, willen de wereld verbeteren en nemen vaak een mentorrol aan. Dit wordt gezien als een 'tweede jeugd' omdat men opnieuw een energieke en enthousiaste houding aanneemt, maar nu met de levenswijsheid van het leven.

Tijdens deze fase zijn mensen meer gericht op persoonlijke groei en het volgen van hun eigen interesses, zoals reizen, leren of nieuwe carrières. Ze nemen meer tijd voor zichzelf en hun partners en maken keuzes die in hun eigen belang zijn. Er is een bevrijding van eerdere verplichtingen, en een nadruk op het najagen van persoonlijke passies en doelen.

Dit levenspad toont hoe energie zich door verschillende stadia beweegt: van ontwaken en binding naar transformatie en expansie. De Boogschutterfase markeert een tijd van hernieuwde levenskracht en wijsheid, waarin men actief bijdraagt aan de wereld met de opgedane kennis en ervaringen.

Steenbok 62-72: grootfamilie

Na de wederopstanding van Boogschutter wordt de energie in Steenbok geconsolideerd, zodat de missie van Boogschutter niet vervliegt als een vuurpijl. Steenbok legt blijvende structuren aan die de tand des tijds doorstaan. Dit teken voelt de verantwoordelijkheid om de doelen te bereiken en de opgedane kennis door te geven aan de volgende generatie.

Steenbok is het laatste Aardeteken, gericht op bezittingen en talenten. In Stier ontdek je deze aspecten, in Maagd verfijn je ze en in Steenbok bereik je je piek, zowel fysiek als mentaal. Mensen boven de zestig ervaren vaak een toename in tevredenheid over hun uiterlijk, met een uitstraling die dieper gaat dan mooie fotomodellen. Ondanks ouderdom zijn ze nog krachtig en houden ze hun waardigheid hoog.

In Steenbok concentreer je de energie van Boogschutter op de belangrijkste zaken. Je gebruikt beproefde methoden en je vertrouwde kennis om je magnum opus te vervolmaken. Het is een fase van stabiliteit en maatschappelijke piek, waarin je vaak je schaapjes op het droge hebt en emotioneel stabiel bent.

De Steenbokfase duurt van 62 tot 72 jaar. In deze periode kunnen de meeste mensen nog actief zijn in de maatschappij, zelfs op het hoogtepunt van hun carrière. Na deze fase, rond de 72 jaar, is het tijd om met pensioen te gaan en over te stappen naar de Watermanfase.

Steenbok draait om het nalatenschap: wat laat je achter? Dit is de tijd voor het schrijven van memoires of het doorgeven van ervaringen aan de familie. Een positieve zelfevaluatie leidt tot een gevoel van generativiteit: het vormen en leiden van de volgende generatie. Dit omvat een grotere verantwoordelijkheid voor de mensheid, waarbij ouderen hun wijsheid en normen overdragen aan de jongere generaties.

In een traditionele grootfamilie, vaak geleid door een matriarch, is er een hiërarchische structuur waarin oudere generaties zorgen voor de jongere, en omgekeerd. Deze structuur biedt zekerheid en stabiliteit. Hoewel het concept van grootfamilies in het Westen is afgenomen door individualisering, blijft het ideaal bestaan dat kinderen voor hun ouders zorgen.

Steenbok markeert het hoogtepunt van de Aardetekens, met Stier als de kindertijd, Maagd als de volwassen fase, en Steenbok als de rijpe ouderdom. Na de expansie van Boogschutter volgt de inkrimping van Steenbok. Lichamelijke en geestelijke vermogens nemen af en mantelzorg kan een zware verantwoordelijkheid worden. Het is een fase van doorgaan, ondanks de uitdagingen, en vaak het moment waarin het leven eindigt, met Waterman en Vissen als mogelijke bonusjaren.

Waterman 72-80: pensionado

Na het bereiken van het hoogtepunt in de Steenbokfase, waar stabiliteit en maatschappelijke prestaties centraal staan, moet men figuurlijk sterven om de overgang naar de Watermanfase te maken. Dit betekent het loslaten van macht en status en het accepteren dat je maatschappelijke relevantie afneemt. Wie dit niet kan, blijft vastzitten in een krampachtige strijd tegen de achteruitgang.

Spirituele leraar Eckhart Tolle benadrukt dat verlichting komt door het loslaten van ego en onverwerkte emoties. Dit figuurlijk sterven leidt tot bewustwording van de heelheid en vrijheid van oude identificaties en tijdsgebonden zorgen. De overgang naar Waterman gaat gepaard met een revolutie: het pensioen markeert een plotseling einde aan actieve deelname aan de maatschappij, wat velen als een schok ervaren, maar wat ook als bevrijdend wordt gezien.

In de Watermanfase, die begint rond de pensionering, wordt de focus gelegd op loslaten en vereenvoudigen. Deze fase wordt gekenmerkt door het opgeven van materiële bezittingen en maatschappelijke status, wat ruimte en tijd creëert voor nieuwe ervaringen en relaties. De Watermanfase biedt vrijheid van sociale verplichtingen en hiërarchieën, wat leidt tot het vormen van nieuwe netwerken op basis van gelijkwaardigheid.

Deze fase brengt een verandering in perspectief: men kijkt onbevooroordeeld naar anderen, ongeacht leeftijd, geslacht of achtergrond. Het intellectuele inzicht wordt scherper en er ontstaat een dieper begrip van wat werkelijk belangrijk is in het leven. De hersenen compenseren de achteruitgang door een betere samenwerking tussen de linker- en rechterhersenhelft, wat leidt tot verhoogde empathie en wijsheid.

Voorwaarde voor wijsheid in de Watermanfase is een goede lichamelijke en mentale conditie. Actieve ouderen behouden een betere hersenfunctie, wat bijdraagt aan een bloeiende periode van creativiteit en nieuwe vriendschappen. Deze fase, als een bonus na een succesvol doorlopen leven, biedt de mogelijkheid om de resterende tijd en energie in te zetten voor persoonlijke groei en bijdragen aan anderen, terwijl men geniet van de eenvoud en de vrijheid die het pensioen biedt.

Vissen 80-84: bejaarde

In de Vissenfase, het laatste teken van de astrologische cyclus, eindigt het leven met een fase vol uitdagingen. Ouderdom brengt fysieke aftakeling en gezondheidsproblemen zoals slechtziendheid, doofheid, dementie en chronische pijn. Velen vrezen deze fase vanwege de lichamelijke en geestelijke achteruitgang, maar het biedt ook een kans op geestelijke groei en verzoening.

De Vissenfase kent twee mogelijke wegen: je laten meevoeren door de onvermijdelijke fysieke aftakeling, of met bewustzijn en wilskracht de naderende dood onder ogen zien. In deze fase draait het om het vinden van vrede en het loslaten van aardse gehechtheden. Voor degenen die dementie ontwikkelen, wordt het echter moeilijk om met helderheid deze laatste fase te beleven, waardoor ze vaak in een staat van onbewustheid terechtkomen.

De Vissenfase begint meestal wanneer men hulp nodig heeft bij basale dagelijkse handelingen, wat vaak uitmondt tot een verblijf in een verpleeghuis.

Psycholoog Erik Erikson stelt dat het belangrijk is om in deze laatste levensfase zinvolheid en eenheid te vinden, wat leidt tot ego-integriteit en vrede. Lukt dit niet, dan kan wanhoop en wrok ontstaan. De gerotranscendentietheorie van Lars Tornstam suggereert dat ouder worden leidt tot een verandering in perspectief, van materialistisch naar holistisch en transcendent, wat kan helpen bij de verzoening met het naderende einde.

Voor sommige ouderen is deze fase echter ondraaglijk, wat hen soms naar euthanasie doet verlangen. Dit wordt gezien als een dubbelzinnig besluit: een moedige terugkeer naar God of een ontsnapping aan het lijden? Het doel van Vissen is om lijden op te heffen door je los te maken van ego en pijn, en je over te geven aan het nu. Dit leidt tot vrede en compassie.

In de Vissenfase kan men zich bewust worden van alle aspecten van het leven, wat leidt tot vergeving en heling. Uiteindelijk lost men op in het grotere geheel, klaar voor de terugkeer naar de Bron. Deze fase markeert het einde van de lineaire tijd en de overgang naar een mogelijke nieuwe cyclus, waarin het leven opnieuw begint in Ram.

Ram (0-2) willen, zuigeling
Stier (2-8) doen, kind
Tweelingen (8-16) leren, puber
Kreeft (16-24) afbakenen, adolescent
Leeuw (24-30) binden, huwelijk
Maagd (30-36) onderzoeken, gezin
Weegschaal (36-44) oogst, bezinnen
Schorpioen (44-52) midlifecrisis, scheiden
Boogschutter (52-62) tweede jeugd, uitvliegen
Steenbok (62-72) grootfamilie, krimpen
Waterman (72-80) pensionado, bevrijden
Vissen (80-84) bejaarde, sterven

Jeroen Visbeek, juli 2024