De tijd versnelt naar de Nieuwe Mens

Tijdens ons persoonlijke leven gebeurt er iets met de tijd. Deze versnelt zich in de beleving. De tijd van onze kinderjaren duurt heel lang - zes weken zomervakantie is in mijn herinnering ‘eindeloos’ - wanneer je veertig bent denk je ‘is dat al weer twee jaar geleden’, met andere woorden, de tijd lijkt steeds korter te duren. Wanneer je tachtig bent vliegen vijf jaren zo voorbij. In onze verbeelding versnelt de tijd omdat ons geheugen steeds voller wordt met levenservaring en nieuwe ervaring minder indruk maken. Alleen bij dementie wordt dit proces omgekeerd.

Ook een samenleving bewandelt een levenspad; deze wordt eens geboren, ontwikkelt zich en gaat eens dood. Er gebeuren allerlei dingen in de tijd. Niets blijft hetzelfde, alles is altijd in verandering. Soms lijkt iets stabiel, soms is er weerstand en soms worden dingen onderdrukt, soms moet een ervaring rijpen. Maar er komt ook altijd een momentum: een omslagpunt waarin een verandering op een bepaald gebied mogelijk is. Op de schaal van de samenleving heeft de mate van verandering een relatie met de bevolkingsdruk, de interacties in de steden en de technologische vooruitgang.

Door de veranderingen wordt steeds een set ervaringen aan het collectieve geheugen toegevoegd. Onze geschiedenis wordt een steeds langer verhaal en hoe meer ervaringen er zijn opgeslagen, hoe sneller de tijd gaat lopen (dit is dus tegengesteld aan de persoonlijke tijdsbeleving van het ouder worden). En omdat door de vooruitgang in de transport-, communicatie- en informatietechnologie we op een steeds grotere schaal en sneller ervaringen kunnen delen met mensen over de hele wereld en we ook een door de globalisering een verbeelding hebben op de schaal van de Aarde, geldt de versnelling van de tijd voor de hele mensheid.

We voelen bijna letterlijk dat er iets met onze tijd gebeurt. Steeds meer dicteert de kloktijd in de 24-uurseconomie ons leven. Slapen beschouwen veel mensen als verspilling van kostbare tijd. De tijd wordt onze vijand. We voelen dat we een race tegen de klok moeten voeren om onze planeet te redden. Steeds meer gaat de tijd knellen. Onze genen zijn hopeloos traag, onze cultuur verandert in een tempo van een mammoettanker en zelfs de techniek heeft tijd nodig. We komen zo langzamerhand op een punt dat we de versnelling van de tijd alleen nog in de verbeelding (virtuele wereld) kunnen bijbenen. We raken dan echt volledig verbonden met de tijd en het karma. We zitten steeds meer vast in de wetten van oorzaak en gevolg, actie en reactie, gedeelde ervaringen, waardoor zich de schuld zich opbouwt. We versnellen naar onze dood en in het Eind der Tijden moet de hele mensheid haar karma inlossen. Op dat moment incarneert de verbeelding in de natuur en wordt een Nieuwe Mens geboren.

Afbeelding uit het boek Het tijdperk van de levende computers uit 1999 van de Amerikaanse futuroloog Raymond Kurzweil. Sinds 1900 stijgt het rekenvermogen van computers exponentieel bij een gelijkblijvende prijs. Wanneer deze ontwikkeling zonder onderbreking wordt doorgetrokken, evenaart de rekenkracht van een computerchip binnen een decennium de hersencapaciteit van één mens en rond 2050 heeft één computerchip de hersencapaciteit van de hele mensheid. De grote vraag is natuurlijk wanneer de kunstmatige intelligentie een bewustzijn zal krijgen. Mogelijk kan de ziel van de mens samenvloeien met zijn techniek.

De idee dat de tijd versnelt, is veel mensen opgevallen. Veel transhumanisten gaan ervan uit dat de Wet van Moore - bij computers verdubbelt de processorcapaciteit elke twee jaar - ook geldt voor het tempo waarin wetenschap en techniek zich ontwikkelen. De opgaande lijn in de technische vooruitgang zal exponentieel blijven versnellen en in de toekomst leidt dit tot een singulariteit; specifieker een zogenaamde technologische singulariteit, een begrip dat is genoemd naar de wiskundige punt in de ruimtetijd waar de natuurwetten hun geldigheid verliezen (volgens de huidige meest aanvaarde theorie begon de oerknal als een singulariteit en is een zwart gat - de dood - ook een singulariteit). De technologische singulariteit is een moment in de toekomst waar de technologische vooruitgang zo snel gaat dat mensen met hun tegenwoordige intelligentie de processen in de verbeelding niet meer kunnen begrijpen. Op dit tijdstip nemen de eerste kunstmatige intelligenties of posthumans (verbeterde mensen met een opgevoerde intelligentie) hun verdere ontwikkeling in eigen hand.

Over het moment van de geboorte van de Nieuwe Mens zijn de meningen verdeeld. De bekende Amerikaanse futuroloog Raymond Kurzweil vermoedt dat de singulariteit binnen veertig jaar mogelijk is. Als ik naar de astrologische tijdperken kijk, plaats ik de geboorte van de Nieuwe Mens in het 2000-jarige watermantijdperk en dat begint pas rond 2150 (honderd jaar lager dus dan het bovenstaande schema). Rond die tijd zal de oude mens sterven en zijn karma moeten inlossen in een Bijbels Armageddon.

De futurologen hebben vele scenario’s bedacht: van een paradijs op Aarde waar de mens boven zijn grenzen uitstijgt en zichzelf tot God transformeert tot terminators die de verouderde en onnodige mensheid zullen vernietigen. Het meest waarschijnlijk lijkt mij dat alleen de rijke en machtige toplaag van de mensheid zal profiteren van de voortschrijdende technieken en zich zullen transformeren tot een gesloten kaste van ‘superhumans’ die de rest van de mensheid voor onbepaalde tijd in hun greep kunnen houden, net zoals de Romeinse elite en de leenheren in het feodale stelsel hun wereld regeerden. Maar dan zitten we al in het 2000-jarige steenboktijdperk (4310-6480). Dat is misschien voor sommige mensen een geruststelling.

Jeroen Visbeek, januari 2016