Er zijn voor de beschavingen verschillende indelingen te maken, net als bij de indeling van de continenten.

3. De hoofdrassen

Op de vraag wie je bent, doet de huidskleur ertoe. De drie archetypes zijn blank, zwart en geel en wat daar tussen ligt noemen we nog steeds een ‘halfbloed’ of gemengd.

De typologie met de drie karakters leid ik af van de menselijke rassen en hierbij is het probleem dat elke typologie met slechts drie elementen een grote generalisatie is van de werkelijkheid. De huidskleur bij mensen verloopt gradueel maar als we naar de identificatie kijken dan lopen er tussen alle kleurgradaties scheidslijnen waardoor mensen elkaar en zichzelf identificeren in een beperkt aantal stereotypen zoals blank, Aziatisch, Latino, Mediterraan, zwart of Indisch. In de meest simpele verdeling bepalen termen zwart, geel en blank onze identiteit. Toen Barack Obama de politiek in ging stond hij voor een keuze; was hij een blanke met een getinte huidskleur of was hij een zwarte met een lichte huidskleur? Met zijn gemengde afkomst koos hij voor ‘zwart’ en hij werd de eerste zwarte president van de VS. Voor veel mensen was dit een doorbraak en blijkbaar doet de huidskleur ertoe want anders zouden we het niet zo benadrukken. Het belang dat we hechten een ‘zwarte president’ toont aan dat heel veel mensen zich identificeren met raciale hokjes.

De drie rassen kunnen verbonden worden met de drie niveaus van ontwikkeling bij de enneagrammen (een typologie gebaseerd op negen karakters): hoofd, buik en hart typen. Het zwarte ras past bij het buiktype wat vooral waarnemingen doet via zijn lichaam. Zwarten reageren instinctief, snel en direct en worden vaak meegesleept door hun onmiddellijke reactie. Zich goed voelen is belangrijk. De primaire reactie is kwaadheid en de primaire gedachte is zelfverdoving. Het gele ras is het harttype en dat ervaart zijn intuïtieve indrukken via zijn emoties. Aziaten zijn sterk op de wereld rondom hen gericht. Voor hen is het belangrijk anderen te begrijpen en er voor anderen te zijn. De primaire emotie is verdriet en de primaire gedachte is verwarring.  Het blanke ras is een hoofdtype. Dit type mens zet in elke situatie als het ware eerst een stap terug om na te denken en alles te overzien. Een blanke moet zich eerst oriënteren en over de dingen nadenken en pas dan komen voelen en handelen aan de orde. De primaire emotie is angst en de primaire gedachte is achterdocht.

Het communicatiemodel van Richard Lewis verdeelt landen in drie types en de geografische spreiding van de types toont een opvallende overeenkomst met de archetypes blank (westers), geel (oosters) en zwart (Derde Wereld).

Het is moeilijk om te bepalen of de identificatie met de drie rassen wordt bepaald door onze cultuur of door aangeboren eigenschappen. Wat wel vaststaat is dat de drie rassen eigenschappen hebben die we kunnen modelleren. Eén zo’n model komt van de taalkundige Richard Lewis. Hij ontwikkelde het ‘Cross-Cultural Communication’-model dat bestaat uit drie uitersten: lineair-actief, multi-actief en reactief. Het lineair-actieve type maakt plannen, stelt doelen, denkt systematisch en voert steeds één taak binnen een plan uit. Het levendige multi-actieve type bewandelt liever meerdere wegen tegelijkertijd waarbij hij steeds impulsief keuzes maakt. Het rustige reactieve type luistert goed naar gesprekpartners en reageert zorgvuldig en respectvol. Tussen deze drie typen bestaan er veel mengvormen. Lewis verbond de drie communicatiestijlen met zijn mengvormen met de landen en het resultaat is dat de drie typen redelijk overeenkomen met de archetypes van de drie rassen: de geografische spreiding van de Germaanse volkeren komt overeen met die van het lineair-actieve type en de typische Aziatische volkeren (gele ras) heeft een treffende overkomst met de geografische spreiding van het reactieve type en het multi-actieve type komt uit de bus als een typering van het drukke zuidelijke temperament.

De typologie met de drie is bij uitstek geschikt voor een ontwikkeling: jong, volwassen en rijp. Deze drie stadia komen overeen met de ontwikkelingsgraad van landen. De jonge landen zijn onderontwikkeld en kampen met armoede en corruptie. Deze landen hebben de energie van een kind en dit is te zien in de hoge vruchtbaarheidscijfers en instabiliteit; men moet nog op zoek naar orde, wijsheid en een plaats in de wereld. In de volwassen landen is de maatschappelijke orde evenwichtig. Deze landen bieden hun inwoners een redelijk bestaan en de sociale spanningen kunnen er niet snel ontaarden in bloedige burgeroorlogen. De rijpe landen zijn het verst in hun ontwikkeling maar de levensenergie is tanende: er is welvaart, stabiliteit, vrede, goede sociale voorzieningen en een hoge levensverwachting maar de vruchtbaarheid is laag.

De verdeling van de drie groeistadia (jong, volwassen en rijp) op de kaart is gebaseerd op de ‘index van de menselijke ontwikkeling’ van de Verenigde Naties. De positie van een land op deze lijst is afhankelijk van de armoede, het analfabetisme, onderwijs en de levensverwachting. In de top tien van 2014 stonden Noorwegen, Australië, Zwitserland, Nederland, Verenigde Staten, Duitsland, Nieuw-Zeeland, Canada, Singapore en Denemarken. Onderaan staan de Afrikaanse landen. De kaart is gebaseerd op de gegevens uit 2014. De eerste vijftig landen op de lijst hebben de hoogste ontwikkelingsgraad en zijn op de kaart aangegeven als de ‘rijpe wereld’, de volgende vijftig landen zijn aangegeven als de ‘volwassen wereld’ en de overige landen zijn het laagst ontwikkeld en aangegeven als de ‘jonge wereld’. Saoedi-Arabië is een van de weinige niet-westerse landen die tot de rijpe wereld behoort. Het koninkrijk heeft naast een hoge welvaart typische westerse problemen als overgewicht, toestroom van veel immigranten en decadentie.

Waar in de jonge wereld de bevolking groeit, krimpt de bevolking in de rijpe wereld. En waar de jonge wereld een tekort aan heeft, heeft de rijpe wereld juist te veel en dit leidt tot overgewicht, decadentie, verspilling en milieuvervuiling. De rijpe wereld is verzadigd; nog meer welvaart heeft geen enkel effect meer op het gevoel van geluk.

Nederland is een goed voorbeeld van een rijp land; het is zelfs oververzadigd. Sinds 1980 is in Nederland de welvaart bijna verdubbeld maar het gevoel van geluk is niet noemenswaardig veranderd. Het tegendeel is zelfs waar. Nederlanders worden dikker, zieker en depressiever. De energie kwijnt weg. Een derde van de beroepsbevolking staat langs de zijlijn omdat hij of zij niet wil of kan werken en daarnaast stijgt het aantal improductieve ouderen en krimpt de beroepsbevolking. Slechts een kwart van alle Nederlanders werkt in 2014 in een voltijdbaan. Ons land is wijs en oud.

Jeroen Visbeek, december 2015